Найбольш цікавыя музейныя прадметы. Частка 13. Парцалянавы сэрвіз

Спадарства,

Працягваем тэму гастранаміі на прыкладзе кафейнага сэрвізу.

Парцалянавы сэрвіз для мокі, распісаны золатам, так званы Płaski дызайн. Вырабніцтва парцалянавай фабрыкі Ćmielów. Выраблены ў стылі Art déco (плынь у выяўленчым і дэкаратыўным мастацтве першай паловы XX стагоддзя, якая ўпершыню з'явілася ў Францыі перад Першай Сусветная вайной) у 1910 годзе. Належаў жыхарцы в.Радагошча. Поўны сэрвіз быў разлічаны на 6 асоб, у камплекце дадаткова былі талеркі для сняданку і паднос. Кубачкі былі пазалочаныя знутры. Кожны прадмет сэрвіза мае адбітак з назвай прадпрыемства.

Гэта унікальны рарытэт польскай парцэляны. Такая парцаляна вельмі хутка атрымала прызнанне сярод пакупнікоў і стала іконай арт-дэко польскай парцаляны.

Як вядома, ужыванне кавы было больш распаўсюджана сярод шляхты і багацейшага мяшчанства. Таму нядзіўна, што такім сэрвізам для мокі карысталіся нават у ваколіцах Наваградка. Можна смела сцвярджаць, што аматараў кавы ў Наваградку было шмат. Акрамя таго, і культура піцця кавы тут была добра развіта. Пацверджаннем гэтым словам служаць наступныя факты.

Факт №1. Апісанне рэтуала піцця кавы можна сустрэць у Адама Міцкевіча “Пан Тадэвуш”:

Мужчын і дам асобнай частавалі ежай:
Разносіць посуд пачалі для кавы свежай,
Дык на падносах, хораша размаляваных,
Дыміўся рад пахучых чайнікаў бляшаных,
Стаялі пазалочаныя філіжанкі,
А побач - дробныя гарнушкі для смятанкі.
Няма такой, як наша, кавы ў іншым краі,
Бо ў Польшчы, дзе жывуць старыя абычаі,
Жанчына ў доме адмысловая бывае,
Кавяркай званая. Яна і здабывае
У горадзе або ў віціннікаў зярняты
І варыць так, як кажа вопыт ёй багаты,
Каб кава моккай пахла, як бурштын ірдзела,
Чарнела, як вуголь, і вязкасць мёду мела.
Вядома, чым для кавы добрая смятана,
На вёсцы ёсць яна. Кавярка, ўстаўшы рана,
Паставіць чайнікі, ў малочную ступае
І лёгка свежы белы цвет збанкоў згартае
У дробненькі прыгожы посуд філігранны -
Для кожнай філіжанкі свой вяршок смятанны.

Факт №2. Як зазначаў у сваім артыкуле Алесь Белы (“Наша гісторыя”, №4, 2018), Адам Міцкевіч з юнацтва любіў каву, больш таго за ім заўважалі празмернае ўжыванне гэтага напою. Можна зрабіць вывад, што coffee addiction (кававая залежнасць) пачалася ў Наваградку.

Яшчэ адным доказам служыць наступны факт. У гэты час жыў у Наваградку лекар Пётр Гнаінскі-Міткевіч, які кінуў выклік кававай залежнасці наваградцаў. Ён вёў дастаткова радыкальную прапаганду супроць ужывання кавы, за што і атрымаў вымову .

Факт №3. У Наваградку заўсёды было шмат кавярняў, таксама было дзе купіць сапраўднай кавы ў зернях.

Вось толькі некалькі прыкладаў, дзе ў горадзе ў часы Першай сусветнай і міжваенны перыяд былі кавярні, крамы, дзе можна было набыць каву:

- вул.Валоўская, крама сясцёр Анэлі і Феліцыі Дзедзелувень (Dziedzielowien) - можна было набыць каву, гарбату, какаву.

- была ў горадзе кавярня (“kawiarenka”) “Свіцязянка”.

- кавярня-клуб “Zjednoczenie”.

- у часы Першай сусветнай вайны дзейнічала “Konditorei und Kaffee für offiziere”, Kirchstraße 46.

Акрамя таго, за кубачкам кавы можна было пасядзець у тутэйшых рэстарацыях.

847